ในทางวิทยาศาสตร์ “สัตว์” (Animalia) คืออาณาจักรที่ยิ่งใหญ่และมีความหลากหลายมากที่สุดอาณาจักรหนึ่งของสิ่งมีชีวิต นักวิทยาศาสตร์ได้จัดจำแนกสัตว์หลายล้านชนิดบนโลกออกเป็นกลุ่มย่อยๆ โดยใช้เกณฑ์หลักๆ คือ โครงสร้างของร่างกาย, การเจริญเติบโต, และความสัมพันธ์ทางวิวัฒนาการ
เกณฑ์การจำแนกที่พื้นฐานและเข้าใจง่ายที่สุด คือการแบ่งสัตว์โดยใช้ “การมีอยู่ของกระดูกสันหลัง” ซึ่งแบ่งสัตว์ออกได้เป็น 2 กลุ่มใหญ่ ดังนี้
1. สัตว์มีกระดูกสันหลัง (Vertebrates)
สัตว์กลุ่มนี้มีโครงสร้างกระดูกแข็งเป็นแกนกลางของลำตัวที่เรียกว่า “กระดูกสันหลัง” ทำหน้าที่ค้ำจุนร่างกายและเป็นที่อยู่ของระบบประสาทส่วนกลาง สัตว์มีกระดูกสันหลังเป็นกลุ่มที่คนคุ้นเคยมากที่สุด แม้จะมีจำนวนชนิดน้อยกว่ากลุ่มแรกมากก็ตาม โดยแบ่งออกเป็น 5 กลุ่มย่อยหลัก ได้แก่:
- กลุ่มปลา (Fish): เป็นสัตว์เลือดเย็น หายใจด้วยเหงือก มีครีบเพื่อการเคลื่อนไหวในน้ำ (เช่น ปลานิล, ปลาฉลาม)
- กลุ่มสัตว์สะเทินน้ำสะเทินบก (Amphibians): เป็นสัตว์เลือดเย็น ผิวหนังเปียกชื้น ไม่มีเกล็ด ตัวอ่อนอาศัยในน้ำ (หายใจด้วยเหงือก) ตัวเต็มวัยอยู่บนบก (หายใจด้วยปอดและผิวหนัง) (เช่น กบ, คางคก)
- กลุ่มสัตว์เลื้อยคลาน (Reptiles): เป็นสัตว์เลือดเย็น ผิวหนังแห้งและมีเกล็ดปกคลุม หายใจด้วยปอด วางไข่บนบก (เช่น งู, จระเข้, เต่า)
- กลุ่มสัตว์ปีก (Birds): เป็นสัตว์เลือดอุ่น มีขนเป็นแผงปกคลุมร่างกาย รยางค์คู่หน้าพัฒนาเป็นปีก หายใจด้วยปอด ออกลูกเป็นไข่ (เช่น นก, ไก่, เป็ด)
- กลุ่มสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนม (Mammals): เป็นสัตว์เลือดอุ่น มีขนเป็นเส้น (Hair หรือ Fur) ปกคลุมร่างกาย ตัวเมียมีต่อมน้ำนมสำหรับเลี้ยงลูกอ่อน ส่วนใหญ่ออกลูกเป็นตัว (เช่น มนุษย์, สุนัข, วาฬ, ค้างคาว)
2. สัตว์ไม่มีกระดูกสันหลัง (Invertebrates)
นี่คือกลุ่มสัตว์ที่ใหญ่ที่สุดบนโลก คิดเป็นสัดส่วนมากกว่า 95% ของสัตว์ทั้งหมดบนโลก สัตว์กลุ่มนี้ ไม่มีโครงสร้างกระดูกสันหลัง เป็นแกนกลางลำตัว แต่มีความหลากหลายของโครงสร้างร่างกายอย่างมหาศาล ตัวอย่างกลุ่มที่สำคัญ ได้แก่:
- กลุ่มฟองน้ำ: มีโครงสร้างร่างกายง่ายที่สุด ไม่มีอวัยวะที่แท้จริง
- กลุ่มลำตัวกลวง: เช่น แมงกะพรุน, ปะการัง, ดอกไม้ทะเล
- กลุ่มหนอนตัวแบน: เช่น พยาธิใบไม้, พลานาเรีย
- กลุ่มหนอนตัวกลม: เช่น พยาธิไส้เดือน
- กลุ่มลำตัวเป็นปล้อง: เช่น ไส้เดือนดิน, ปลิงน้ำจืด
- กลุ่มมอลลัสก์ (Mollusks): ลำตัวนิ่ม ส่วนใหญ่มีเปลือกแข็งหุ้ม (เช่น หอยชนิดต่างๆ, หมึก)
- กลุ่มอาร์โธพอด (Arthropods): เป็นกลุ่มที่ใหญ่ที่สุด มีขาเป็นข้อๆ และมีเปลือกแข็งหุ้มตัว (Exoskeleton) ได้แก่
- แมลง: (เช่น มด, ผีเสื้อ, ตั๊กแตน) มี 6 ขา
- แมง: (เช่น แมงมุม, แมงป่อง) มี 8 ขา
- ครัสเตเชียน: (เช่น กุ้ง, ปู)
- กลุ่มสัตว์ผิวหนาม: เช่น ดาวทะเล, เม่นทะเล
การจำแนก “สัตว์แต่ละชนิด” ในทางวิทยาศาสตร์นี้ ช่วยให้เราเข้าใจความสัมพันธ์, วิวัฒนาการ, และบทบาทหน้าที่ของสิ่งมีชีวิตที่แตกต่างกันในระบบนิเวศได้อย่างเป็นระบบ